Kwas foliowy w ciąży – jak suplementować i dlaczego jest ważny?

Planowanie ciąży lub spodziewanie się dziecka to wyjątkowy czas, w którym odpowiednia suplementacja kwasu foliowego odgrywa fundamentalną rolę w rozwoju maluszka. Poznaj najważniejsze informacje dotyczące tej witaminy i dowiedz się, jak prawidłowo ją stosować.

Dlaczego kwas foliowy jest ważny w ciąży?

Kwas foliowy, należący do grupy witamin B, stanowi niezbędny element dla prawidłowego rozwoju płodu. Aktywnie uczestniczy w procesie podziału komórek oraz syntezie DNA i RNA, wpływając bezpośrednio na formowanie się wszystkich tkanek i narządów dziecka. Dla przyszłej mamy ta witamina wspomaga produkcję czerwonych krwinek, skutecznie zapobiegając anemii.

Rola kwasu foliowego w rozwoju płodu

Folian (aktywna forma kwasu foliowego) pełni funkcję ochronną w pierwszym trymestrze ciąży, gdy formują się najważniejsze układy i narządy dziecka. Jego główne zadania to:

• wspieranie prawidłowego zamykania cewy nerwowej (21-28 dzień po zapłodnieniu)
• uczestniczenie w tworzeniu łożyska
• wspomaganie rozwoju układu sercowo-naczyniowego
• zmniejszanie ryzyka rozszczepu wargi i podniebienia
• wspieranie formowania się pozostałych organów

Skutki niedoboru kwasu foliowego

Niedostateczna ilość kwasu foliowego może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dla płodu oznacza to ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej, takich jak:

• rozszczep kręgosłupa (spina bifida)
• bezmózgowie
• przepuklina oponowo-rdzeniowa
• zwiększone ryzyko poronienia
• niska masa urodzeniowa

Jak suplementować kwas foliowy w ciąży?

Suplementację należy rozpocząć minimum 3 miesiące przed planowaną ciążą i kontynuować przez cały pierwszy trymestr. Witaminę można przyjmować w formie tabletek lub kapsułek – jako samodzielny suplement lub składnik preparatów dla kobiet ciężarnych. Osoby z mutacją genu MTHFR powinny skonsultować z lekarzem potrzebę stosowania zmetylowanej formy (metylofolianu).

Zalecane dawki kwasu foliowego

Najlepsze źródła kwasu foliowego

Oprócz suplementacji, warto włączyć do diety naturalne źródła folianów:

• zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, rukola)
• warzywa krzyżowe (brokuły, kapusta brukselska)
• strączki (soczewica, ciecierzyca, fasola)
• orzechy i nasiona (szczególnie orzechy włoskie)
• owoce cytrusowe (pomarańcze, grejpfruty)
• produkty pełnoziarniste wzbogacane w kwas foliowy

Kiedy rozpocząć suplementację kwasu foliowego?

Według rekomendacji PTGiP z 2024 roku, suplementację należy rozpocząć trzy miesiące przed planowaną ciążą. W przypadku nieplanowanej ciąży, przyjmowanie kwasu foliowego trzeba wdrożyć natychmiast po potwierdzeniu poczęcia. Takie postępowanie minimalizuje ryzyko wad rozwojowych, szczególnie w kontekście zamykania się cewy nerwowej między 21. a 28. dniem po zapłodnieniu.

Znaczenie wczesnej suplementacji

Suplementacja kwasu foliowego przed poczęciem ma fundamentalne znaczenie dla prawidłowego rozwoju zarodka, zwłaszcza jego układu nerwowego. Rozpoczęcie przyjmowania tej witaminy przed zajściem w ciążę pozwala osiągnąć jej optymalny poziom w organizmie matki dokładnie wtedy, gdy jest najbardziej potrzebna – w pierwszych tygodniach ciąży, podczas intensywnego formowania się cewy nerwowej.

• zmniejszenie ryzyka wad cewy nerwowej nawet o 70%
• wsparcie prawidłowego rozwoju łożyska
• redukcja ryzyka wad serca
• zmniejszenie prawdopodobieństwa rozszczepu wargi i podniebienia
• długotrwałe korzyści dla zdrowia dziecka

Czas trwania suplementacji

Przyjmowanie kwasu foliowego należy kontynuować przez cały pierwszy trymestr ciąży, do ukończenia 12. tygodnia. W tym okresie następuje najintensywniejszy rozwój płodu i kształtowanie się wszystkich najważniejszych narządów. Odpowiedni poziom folianów wspiera prawidłowe procesy podziału komórek i tworzenia DNA.

Zapotrzebowanie na kwas foliowy w ciąży wzrasta nawet o 50% w porównaniu do okresu przed ciążą. Długość suplementacji powinna być zawsze ustalana indywidualnie z lekarzem prowadzącym, który uwzględni stan zdrowia pacjentki, jej dietę oraz wyniki badań poziomu folianów we krwi.