Otwarta szyjka macicy w ciąży – co musisz wiedzieć
Problemy z szyjką macicy podczas ciąży mogą budzić niepokój u przyszłych mam. Poznaj najważniejsze informacje dotyczące otwartej szyjki macicy, jej objawów oraz metod diagnostyki i leczenia, które pomogą zabezpieczyć prawidłowy przebieg ciąży.
Czym jest otwarta szyjka macicy w ciąży?
Szyjka macicy to dolna część macicy łącząca ją z pochwą. W prawidłowo przebiegającej ciąży powinna pozostawać zamknięta, długa i stosunkowo twarda. Pełni funkcję ochronną – utrzymuje płód w jamie macicy i zapobiega przedwczesnemu porodowi. Otwarta szyjka macicy oznacza stan, w którym kanał szyjki ulega rozwarciu w nieodpowiednim czasie.
Od momentu zapłodnienia szyjka macicy działa jako naturalna bariera mechaniczna poprzez system włókien kolagenowych, zapewniających odpowiednią wytrzymałość. W kanale szyjki tworzy się gęsty czop śluzowy, który blokuje dostęp patogenom i zawiera substancje immunologicznie czynne.
Definicja i znaczenie
Otwarta szyjka macicy w ciąży to stan, w którym kanał szyjki ulega rozwarciu przed terminem porodu. Stanowi ona fizyczną barierę utrzymującą dziecko w macicy oraz chroni przed przedostaniem się drobnoustrojów do środowiska płodowego.
Jakie są objawy otwartej szyjki macicy?
- nietypowe, bardziej obfite upławy lub zmiana ich konsystencji
- wyciek śluzowej wydzieliny z domieszką krwi
- uczucie nacisku lub parcia w dół
- ból podbrzusza o zmiennym natężeniu
- regularne lub nieregularne skurcze macicy
- ból pleców w dolnym odcinku kręgosłupa
- odczucie zwiększonego ciężaru w okolicy miednicy
Przyczyny otwartej szyjki macicy w ciąży
- wady anatomiczne – wrodzona krótka szyjka macicy
- przebyte urazy szyjki podczas wcześniejszych porodów
- zabiegi medyczne w obrębie szyjki (łyżeczkowanie, amputacje)
- nieleczone zakażenia układu moczowego
- infekcje wewnątrzmaciczne
- stany zapalne pochwy
Czynniki ryzyka
- wcześniejsze porody przedwczesne
- operacje chirurgiczne na szyjce macicy (konizacja, LEEP)
- genetyczne i wrodzone anomalie budowy szyjki
- ciąże mnogie
- poważne infekcje pochwy i szyjki macicy
Wpływ na ciążę
Otwarta szyjka macicy zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, odpowiadając za około 15% wszystkich przypadków. Przedwczesne otwarcie szyjki narusza naturalną barierę ochronną, umożliwiając rozwój infekcji wewnątrzmacicznej.
Diagnostyka otwartej szyjki macicy
Diagnostyka opiera się na dwóch podstawowych metodach:
- badanie ginekologiczne – ocena palpacyjna położenia, długości i twardości szyjki
- USG przezpochwowe – precyzyjna ocena długości kanału szyjki, jego kształtu oraz szerokości ujścia wewnętrznego
Metody diagnostyczne
Przezpochwowe badanie ultrasonograficzne (USG transwaginalne) stanowi podstawę diagnostyki otwartej szyjki macicy. Pozwala precyzyjnie zmierzyć długość szyjki macicy, która prawidłowo powinna przekraczać 25 mm. Badanie umożliwia także obserwację kształtu kanału szyjki oraz wykrycie ewentualnego lejkowatego rozszerzenia ujścia wewnętrznego. Standardowo wykonuje się je między 18. a 24. tygodniem ciąży, a w razie nieprawidłowości powtarza co 1-2 tygodnie.
Uzupełnieniem diagnostyki jest badanie ginekologiczne, podczas którego specjalista ocenia konsystencję szyjki, jej położenie i stopień rozwarcia. W szczególnych przypadkach stosuje się również USG przezbrzuszne, choć cechuje się ono mniejszą dokładnością. Pacjentki z grupy wysokiego ryzyka, zwłaszcza z historią porodów przedwczesnych, wymagają systematycznej kontroli długości szyjki macicy w ramach opieki prenatalnej.
Leczenie i profilaktyka otwartej szyjki macicy
Skuteczne leczenie otwartej szyjki macicy wymaga szybkiej interwencji, dostosowanej do zaawansowania problemu i wieku ciążowego. Stosuje się metody mechaniczne i chirurgiczne, pojedynczo lub łącznie, by maksymalnie wydłużyć czas trwania ciąży.
Opcje leczenia
- Leczenie mechaniczne – zastosowanie pessara szyjkowego (elastycznego, silikonowego krążka) wokół szyjki macicy, zmieniającego kąt między szyjką a dolnym odcinkiem macicy
- Leczenie chirurgiczne – założenie szwu szyjkowego (cerclage) między 12. a 24. tygodniem ciąży
- Terapia hormonalna – dopochwowe podawanie progesteronu w formie tabletek lub kremu
Jak zapobiegać otwartej szyjce macicy?
- konsultacja lekarska przed planowaną ciążą, szczególnie po zabiegach na szyjce macicy
- unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego i dźwigania ciężarów
- stosowanie odpoczynku w pozycji leżącej z uniesionymi nogami
- szybkie leczenie infekcji pochwy i dróg moczowych
- regularne monitorowanie długości szyjki macicy poprzez USG
- profilaktyczne stosowanie progesteronu w grupie wysokiego ryzyka
Otwarta szyjka macicy a poród przedwczesny
Otwarta szyjka macicy to jeden z głównych czynników ryzyka porodu przedwczesnego. W prawidłowej ciąży szyjka powinna pozostać zamknięta do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnej dojrzałości. Przedwczesne rozwieranie narusza barierę ochronną – czop śluzowy zostaje wydalony, zwiększając ryzyko zakażeń wewnątrzmacicznych.
Związek z porodem przedwczesnym
Rozwieranie szyjki macicy przed 37. tygodniem ciąży znacząco zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu. Proces ten często przebiega bezobjawowo, jednak mogą wystąpić charakterystyczne sygnały ostrzegawcze:
- nieregularne, bezbolesne skurcze Braxtona-Hicksa
- wydalenie czopu śluzowego (przezroczysty lub różowy śluz)
- ostry ból w kroczu
- zwiększona częstotliwość oddawania moczu
- uczucie nacisku w podbrzuszu
